خاطراتی‌ از آیت‌الله مشکینی درباره ‌صدر  
 اوایلی که ما در حوزه علمیه قم بودیم، مرحوم آیت الله صدر (پدر حاج آقا موسی) از مراجع سه گانه حوزه بودند. مراجع سه گانه عبارت بودند از: مرحوم آقای حجت، مرحوم آقای خوانساری و مرحوم آقای صدر.

من مدت مختصری در اواخر عمر مرحوم آقای صدر موفق شدم که به درس ایشان بروم. او را مردی وارسته و خطیب و عالمی که به اصطلاح امام امت(رض) عامل به فقه سنتی و استنباط صاحب جواهری بود، یافتم. من ایشان را واقعا دارای اخلاق اسلامی و انسان کاملی دیدم و در آن مدت قلیل، فریفته اخلاق و فضایل ایشان شدم. آن حالات ایشان در روحیه من اثر بسیار گذاشته است.

انسانی این همه متواضع و فروتن، آن هم با آن مراحل علمی- اجتماعی کم دیده بودم. به خاطر دارم که در مسجد بالاسر، به مناسبت شهادت یکی از ائمه مجلسی برقرار شده بود. همه جمع شده بودند و بنا بود مردی به نام حاج میرزاعلی اصفهانی منبر برود. ایشان دیر کردند. آقای صدر خودشان گاه گاهی صحبت می کردند و مقداری لهجه عربی هم داشتند. گفتند که حاج میرزاعلی دیگر نمی آید.

آقای صدر که رئیس مجلس و برگزارکننده آن بودند، خود به بالای منبر رفتند. هنوز ننشسته بودند که حاج میرزاعلی از درآمد. مرحوم صدر بلافاصله از پله های منبر پایین آمدند و در همان جلوی منبر بر زمین نشستند. ایشان این قدر متواضع بودند و چنین اخلاقی داشتند.

هنگام تدریس، هرکسی اشکالی داشت خوب متوجه می شدند، خوب فکر می کردند و خوب جواب می دادند.

اما فرزند برومند ایشان آقای موسی صدر. من ابتدا باید بگویم که هرکس در مورد ایشان به نیکی سخن بگوید، مقام و منزلت خود را بالا برده است. آقای صدر از شاگردان خوب مرحوم داماد هستند. عده ای از فضلای معروف به درس مرحوم داماد می رفتند. آقای داماد(رض) معروف بودند به دقت نظر و بسیاری از فضلای خوب و حاذق در درس ایشان شرکت می کردند و یکی از ممتازین این ممتازان، امام موسی صدر بودند (که اگر زنده هست خدا حفظش کند و اگرنه خداوند رحمتش کند).

در درس حاذق بود، محقق بود، صحبت می کرد و اشکال می گرفت. هم بحث های خوبی داشتند که یکی از آنها مرحوم بهشتی بود. ایشان در دوران طلبگی مورد توجه و مورد احترام طلاب بود. ایشان از نظر علمی میان افرادی که با هم درس می خواندند برجسته بودند و اگر از همه بالاتر نبودند، از کسی هم کمتر نبودند.

در سفری که به ایران آمده بودند به زیارتشان رفتیم. در آن جلسه ایشان مطالبی فرمودند که برای طلبه های آن روز شاید خیلی موجه نبود. و اما بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران مفهوم صحبت های آن روز ایشان روشن شد. پس از قیام و نهضت حضرت امام(رض) طلبه های ایران خطشان تغییر کرد و به سیاست روی آوردند و به اصطلاح سیاست را با دیانت همراه نمودند.

آقای صدر در لبنان سعی داشتند تا دیانت را با سیاست توام کنند. در ایران بعد از انقلاب این مسئله به راحتی امکان پذیر بود در حالیکه در لبنان با مشکلاتی همراه بود. ایشان این مسئله را پی ریزی می کردند که روزی در لبنان یک حکومت الهی و اسلامی تشکیل گردد، همان طور که در ایران تشکیل گردید.

ایشان سیاست و دیانت را توام کردند و به دنبال تشکیل یک حکومت اسلامی درست در لبنان بودند. دشمن نمی خواست در لبنان چنین فردی وجود داشته باشد. اگر ایشان تا به حال بودند، به انقلاب اسلامی ایران خدمات شایانی می کردند، ارتباط ما با لبنان و بلاد عربی قوی تر می بود و دشمنان لبنان نمی توانستند این بازیها را برپا کنند. مسلما اگر آقای صدر می بود، جلوی این اتفاقها را می گرفتند و به همین دلیل اسرائیل هم یکی از دشمنان ایشان بود.

ما مقام امام موسی صدر را خیلی بالا می دانیم. ایشان را انسانی متدین به دیانت الهی و مردی که سیاست و دیانت، هر دو را می فهمید، می شناسیم. من به ایشان خیلی علاقه داشته و دارم و باید بگویم که آقای صدر از ذخایر عالم تشیع بودند. ایشان یکی از پرارج ترین انسانهای عالم تشیع بودند.

یکی از جهت های مهمی که بعدها ملتفت آن شدیم، مظلومیت ایشان بود. بنده معتقد هستم که مظلومیت ایشان غیر از مظلومیت شهدایی است که ما داریم، مثل مرحوم سیدمحمدباقر صدر، مرحوم آقای مطهری، مرحوم آقای بهشتی، مرحوم باهنر و... مظلومیت ایشان بالاتر از مظلومیت آنها بود.

برای اینکه این آقایان شهید شدند و همه آن را به رسمیت شناختند و در ایام سوگواری عرض ادب کردند و به هنگام شهادتشان مجالسی برپا نمودند و تاحدی حق شهادت این آقایان ادا شد اگرچه نه کاملا، چون نمی توان گفت حق شهداء ادا گردیده است، اما مظلومیت ایشان به حدی بود که اصلا شهادت و یا عدم شهادت شان، هیچ کدام اعلان نگردید. مظلومیت ایشان طوری است که کسی به یاد نمی آورد، دعا نمی کند و مجلس نمی گیرد. واقعا مظلوم هستند.

من دلم برای ایشان خیلی می سوزد و گاه گاهی که شهداء به نظرم می رسند، ایشان بیش از دیگران درنظر من جلوه می کنند. ایشان مرد وارسته ای بودند. من فکر می کنم ایشان از دنیا رحلت کرده اند و به شهادت رسیده اند. اگرچه از خدا می خواهم این فکر من خطا باشد و ایشان بازگردند، درست مثل این است که حضرت عیسی پیدا شده و یک نفر را برای ما زنده کرده است.

اگر احتمال زنده بودن ایشان باشد، باید کوشید و این احتمال را تعقیب کرد. ما به ایشان ارادت داشتیم و مقام ایشان را بالا می دانیم. من معتقدم روزی که ان شاءالله حضرت صاحب الامر(عج) قیام فرمایند، یکی از کسانی که در ارتش آن حضرت مقام والایی خواهند داشت، امام موسی صدر است.
                                                                                                                                              منبع خبر:شیعه نیوز( کیهان) 

نوشته شده توسط عاشق استاد در سه شنبه 86/11/2 و ساعت 1:49 عصر | نظرات دیگران()